فاشیای پلانتار (Plantar Fasciitis) باعث درد در کف پاشنه پا می‌شود. این عارضه که با نام‌های فاشیلیت پلانتار یا فاسئیت پلانتار نیز شناخته می‌شود، یک رباط ضخیم و تار مانند است که پاشنه را به قسمت جلوی پا متصل می‌کند. این رباط به عنوان کمک فنر عمل می‌کند و از قوس کف پا پشتیبانی کرده و در راه رفتن به انسان کمک می‌کند.
فاشیای پلانتار یکی از شایع‌ترین شکایات ارتوپدی است. این رباط‌ها در زندگی روزمره افراد دچار سایش و پارگی می‌شوند. فشار بیش از حد روی پاها باعث آسیب دیدن یا پاره شدن رباط‌ها می‌شود. فاسئیت پلانتار ملتهب می‌شود و التهاب باعث ایجاد درد و سفتی در پاشنه می‌شود.
علت این عارضه هنوز مشخص نیست! اما یک مطالعه در سال 2003 نشان داد كه این بیماری باعث التهاب و در شرایط بدتر باعث پارگی رباط‌ها می‌شود. از آنجا که فاشیا نوعی التهاب مزمن است، به «التهاب غلاف یا نیام کف پایی» نیز مشهور است.
[TOC]
علائم فاشیای پلانتار
عمده شکایت افراد مبتلا به فاشیلیت مزمن، درد در کف پاشنه یا گاهی اوقات در ناحیه میانی پا است. این مشکل معمولاً فقط روی یک پا تأثیر می‌گذارد، اما ممکن است هر دو پا را تحت تأثیر قرار دهد.
درد ناشی از فاسیت پلانتار به تدریج با گذشت زمان گسترش می‌یابد. درد می‌تواند کم یا زیاد باشد. بعضی از افراد احساس می‌کنند که زیر کف پای‌شان سوزی شده است و یا احساس می‌کنند پاشنه پا در حال بیرون زدن است!
معمولاً در هنگام برداشتن اولین قدم‌ها بعد از بیدار شدن از خواب، احساس درد خواهید کرد. همچنین درد معمولاً در صبح بیشتر است و بالا رفتن از پله‌ها به‌دلیل سفتی پاشنه می‌تواند بسیار دشوار باشد.
پس از فعالیت طولانی‌مدت (ورزش کردن)، درد به‌دلیل افزایش تحریک یا التهاب شعله‌ور می‌شود. افراد مبتلا به فاشیای پلانتار معمولاً در طی فعالیت‌های مختلف روزانه احساس درد نمی‌کنند، بلکه فقط بعد از متوقف شدن، خوابیدن، دراز کشیدن و نشستن، درد را احساس می‌کنند.
علل فاشیای پلانتار
مردان و زنان فعال بین 40 تا 70 سالگی بیشترین خطر ابتلا به فاسئیت پلانتار را دارند. همچنین این عارضه در زنان کمی بیشتر از مردان شایع است. زنانی که باردار هستند، به خصوص در اواخر بارداری، دوره های فاشیای مزمن را تجربه می‌کنند.
اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید، بیشتر در معرض ابتلا به فاشیلیت قرار دارید؛ این امر به‌دلیل افزایش فشار بر روی رباط‌های نیام کف پایی است.
اگر یک دونده دوی مارتون هستید، احتمال دارد که مشکل فاشیا پلانتار را تجربه کنید. همچنین اگر یک کار بسیار فعالانه دارید که شامل روی پا ایستادن مداوم است، مانند کار کردن در مغازه و یا رستوران، در معرض خطر این بیماری قرار دارید.
در صورت بروز مشکلات ساختاری در پا، مانند گودی زیاد کف پا یا صافی کف پا، ممکن است دچار فاسئیت پلانتار مزمن شوید. تاندون‌های آشیل، تاندون‌هایی هستند که ماهیچه‌های پشت ساق پا را به پاشنه متصل می‌کنند، ممکن است منجر به درد فاشیا شود. پوشیدن کفش با کفی نرم و عدم پشتیبانی از گودی پا نیز می تواند منجر به التهاب غلاف کف پایی شود.
نکته مهم: این عارضه معمولاً نتیجه خار پاشنه نیست! پزشکان معتقد بودند که خار پاشنه باعث ایجاد درد در افراد مبتلا به فاشیای پلانتار می‌شود، اما این طور نیست.
آزمایش و تشخیص فاسئیت پلانتار
پزشک شما معاینه جسمی را انجام می‌دهد تا حساسیت به پا و محل دقیق درد را بررسی کند. این اطمینان حاصل می‌کند که درد آن تیجه یک مشکل متفاوت دیگر در پا نباشد.
در حین ارزیابی، ممکن است از شما بخواهد که پای خود را خم کنید، در حالی که به نواحی کف پا فشار می‌آورند، می‌خواهد ببیند که در صورت خم شدن انگشتان پا، درد شما بدتر می‌شود یا خیر! اگر قرمزی خفیف یا تورم دارید بهتر قبل از معاینه به دکتر اطلاع دهید.
پزشک شما با چک کردن قدرت عضلات و سلامت اعصاب شما موارد زیر را ارزیابی می‌کند:
- تون عضلانی
- حس لمسی و بینایی
- هماهنگی
- تعادل
برای بررسی اینکه هیچ چیز دیگری باعث ایجاد درد در پاشنه پا می‌شود (به جزء شکستگی استخوان)، ممکن است اشعه X یا اسکن MRI لازم باشد.
[mustread posts=”6494″]
درمان فاشیا پلانتار
درمان‌های خانگی مانند استراحت، قرار دادن یخ و استفاده از داروهای ضد التهاب اغلب اولین روش‌های درمان فاسئیت پلانتار هستند. اگر این موارد درد را تسکین ندهند، تزریق کورتیکواستروئید به‌طور مستقیم به قسمت آسیب دیده رباط می‌تواند یاری‌رسان باشد. پزشک شما می‌تواند این کار را در مطب خود انجام دهد.
پزشک همچنین ممکن است از دستگاه سونوگرافی برای تعیین بهترین مکان برای تزریق استفاده کند. او همچنین می‌توانند کورتیکواستروئیدها را روی پوست پاشنه یا قوس کف پای شما بمالند و سپس یک جریان الکتریکی بدون درد را اعمال کند تا استروئید از پوست شما عبور کرده و به عضله برسد.
فیزیوتراپی بخش مهمی از درمان فاشیای پلانتار است. این کار می‌تواند به کشش تاندون‌های فاشیا و آشیل پای شما کمک کند. یک فیزیوتراپیست می‌تواند برای تقویت عضلات پا، تمریناتی را جهت تثبیت در راه رفتن و کاهش بار کار (اغلب وزن بدن) روی فاشیای پلانتار نجویز کند.
اگر درد ادامه یابد و روش‌های دیگر مؤثر نباشد، ممکن است پزشک معالج، شما را تحت درمان با امواج شوک قرار دهد. در این روش درمانی، امواج صوتی پاشنه شما را بمباران می‌کنند تا بهبودی در رباط را تحریک کند. عوارض جانبی این درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کبودی
- ورم
- درد
- بی‌حسی
ثابت نشده است كه درمان با امواج شوک به‌طور مداوم در تسكين علائم مؤثر است. اگر درمان‌های خانگی و پزشکی تأثیر نداشت، گزینه بعدی که باید در نظر بگیرید جراحی است!
جراحی فاسئیت پلانتار
جراحی چشمگیرترین روش درمانی است. این کار فقط در مواردی انجام می‌شود که درد شدید باشد یا بیش از 6 تا 12 ماه طول بکشد.
جراح شما تا حدودی فاشیای پلانتار را از استخوان پاشنه جدا می‌کند. این کار تنش را کاهش می‌دهد، اما قوس کف پا را ضعیف می‌کند و عملکرد کامل آن آن را ممکن است از بین ببرد.
اگر حتی بعد از این جراحی، همچنان درد وجود داشت، پزشک ممکن است رکود گاستروکنمی را توصیه کند. این عمل جراحی مستلزم طولانی‌تر شدن عضله یاق پا برای افزایش حرکت مچ پا و آزاد سازی استرس بر روی فاسیای پلانتار است.
جراحی می‌تواند منجر به درد مزمن و آسیب عصبی شود، بنابراین فقط باید پس از آزمایش سایر گزینه‌های درمانی در نظر گرفته شود.
[mustread posts=”10919″]
تمرین‌هایی برای التهاب نیام کف پایی
کشش‌های ملایم (حرکت‌های کششی) می‌توانند به تسکین و حتی جلوگیری از ابتلا به این عارضه کمک کنند. کشش عضله ساق پا و رباط فاشیا باعث شل شدن عضلات و کاهش درد پاشنه می‌شوند.
مهم است که بر روی برخی از تمرینات مانند دویدن وقت بگذارید تا زمان بهبودی فاشیا سرعت بگیرد. شنا و سایر فعالیت‌های کم اثر می‌تواند به شما اجازه دهد بدون اینکه درد پاشنه پا را بدتر کنید، فعالیت ورزشی مؤثر داشته باشید. وقتی دوباره شروع به دویدن کردید، حتما آهسته آهسته این کار را شروع کنید.
در حین ورزش مدام متوقف شده و حرکت‌های کششی را انجام دهید تا از بازگشت درد جلوگیری شود. به یاد داشته باشید که قبل از شروع تمرینات خود نیز حرکات کششی انجام دهید.
کشش برای فاسئیت پلانتار آسان است. شما فقط یک توپ یا یک بطری آب نیاز خواهید داشت. توپ یا بطری را روی زمین بگذارید و کف پای خود را روی آن قرار داده و سپس حرکت‌های رفت و برگشتی را انجام دهید.
درمان خانگی فاشیای پلانتار
درمان خانگی اولیه شامل ایستادن روی دو پا و استفاده از یخ به مدت 15 تا 20 دقیقه است، این کار سه یا چهار بار در روز برای کاهش تورم به کار ببرید.
همچنین می‌توانید فعالیت‌های ورزشی خود را کاهش یا تغییر دهید. استفاده از کفش‌های ورزشی یا طبی با پشتیبانی لازم از گودی کف پا، تعویض کفش‌های فرسوده و نامناسب و انجام تمرینات کششی نیز می‌تواند به تسکین درد کمک کند.
داروهای ضد‌التهابی غیر‌استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن (Motrin یا Advil) و ناپروکسن (Aleve) ممکن است درد در رباط را تسکین دهند.
روغن‌های ضروری برای فاسئیت مزمن
تحقیقات کمی در مورد درمان فاشیلیت پلانتار با روغن‌های اساسی وجود دارد. هنوز برخی مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از روغن‌های ضروری ممکن است در شرایط خاص باعث کاهش درد و التهاب شود. این روغن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- اسانس اسطوخودوس
- روغن ضروری لیموترش
- روغن اوکالیپتوس
- اسانس گلاب
قبل از استفاده از آن برای ماساژ، حتماً روغن ضروری را با روغن حامل مانند روغن نارگیل رقیق کنید. همچنین می‌توانید بخار حاصل از روغن ضروری را که با آب داغ مخلوط می‌شود را استنشاق کنید.
از آنجایی که مشخص نیست فاشیا پلانتار باعث تحریک یا التهاب می‌شود، استفاده از این روغن‌های اساسی ممکن است کمک زیادی نکند. با این حال، اگر از روغن‌های ضروری استفاده صحیح کنید، به‌طورکلی هیچ ضرری در تلاش برای دیدن نتیجه مثبت حاصل نمی‌شود.
[mustread posts=”12082″]
پیشگیری از ابتلا به التهاب نیام کف پایی
ایجاد چند تغییر در سبک زندگی ممکن است به شما از ابتلا به این عارضه جلوگیری کنید. کفش‌های مناسب خریداری کنید و مرتباً کفش خود را تعویض کنید.
تمرینات کم تأثیر مانند شنا یا دوچرخه‌سواری را در برنامه روزمره خود قرار دهید. با بیش از حد دویدن خودداری کنید. قبل از ورزش، حتماً عضلات پشت ساق پا و کف پا را بکشید.
تمام تلاش خود را بکنید تا میزان وزن خود را کنترل کنید. اگر دچار اضافه وزن هستید، سعی کنید وزن خود را کاهش دهید تا فشار روی استخوان‌های پلانتار کاهش یابد.
برای اکثر افراد، فاشیا پلانتار در طی چند ماه با درمان‌های خانگی بهبود می‌یابد. این موارد شامل استراحت، قرار دادن یخ و حرکت‌های کششی است.
فاشیای پلانتار در مقابل خار پاشنه
افراد غالباً فرض می‌كنند كه درد پا ناشی از ایجاد خار پاشنه است، اما این معمولاً درست نیست. طبق آمار انجمن جراحان ارتوپدی آمریکا (AAOS)، از هر 10 نفر 1 نفر دچار فاشیا است، اما تنها 1 نفر از 20 نفر مبتلا به خار پاشنه درد هستند.
برعکس، کلینیک کلیولند اعلام کرده است که 50 درصد افرادی که دارای خار پاشنه هستند به‌دلیل فشار در پاشنه پا احساس درد می‌کنند.
خارپاشنه دلایل مشابهی را با فاشیلیت مزمن دارد، برخی از این موارد عبارتند از:
- کفش‌های نامناسب یا فرسوده
- اضافه وزن
- آرتروز
- قدم زدن به شیوه راه رفتن نادرست یا غیرطبیعی
ابتلا به فاشیا پلانتار احتمال ایجاد خاز پاشنه را نیز افزایش می‌دهد. اگرچه خار پاشنه بدون جراحی بهبود نمی‌یابند، اما به‌طور معمول هیچ درد و علائمی دیگر ایجاد نمی‌کند. در نتیجه، عمل جراحی معمولاً ضروری نیست.
شما می‌توانید خار پاشنه پا را به همان روشی که فاسئیت مزمن را بهبود می‌دهید، درمان کنید. برای کاهش هرگونه علائم، از یخ، داروهای ضد درد و کفش مناسب استفاده کنید.
[mustread posts=”12360″]
فاسئیت پلانتار در کودکان
کودکان مانند بزرگسالان ممکن است در اثر استفاده بیش از حد از رباط یا با پوشیدن کفش‌های قدیمی به‌طور غیرمستقیم دچار فاشیا شوند. از آنجا که فاشیای پلانتار می‌تواند با گذشت زمان بدتر شود، دیدن پزشک برای تشخیص صحیح و معالجه آن بسیار مهم است.
یخ را روی قسمت پاشنه پای کودک خود بگذارید تا هرگونه تحریک و التهاب را کاهش دهد. ماساژ منطقه نیز می‌تواند به بهبودی آن کمک کند. اطمینان حاصل کنید که کودک شما استراحت کافی دارد و از دویدن، پریدن و ایستادن به مدت طولانی جلوگیری می‌کند.
هنگامی که فرزند شما به فعالیت‌های عادی خود بازگردد، به او یادآوری کنید که تمرین‌هایی برای گرم کردن و حرکات کششی را انجام دهد تا از بازگشت این مشکل جلوگیری شود. همچنین باید بررسی کنید که فرزندتان کفش‌های حمایتی مناسب به پا کند.
نکته مهم: درد پاشنه در کودکان می‌تواند ناشی از شرایط دیگر مانند تاندونیت آشیل یا یک شکستگی خفیف باشد.
رژیم Plantar Fasciitis
تحقیقات بیشتری در مورد استفاده از تغذیه برای بهبود یا جلوگیری از ابتلا به این عارضه انجام شده است. با این حال، مصرف این مکمل‌ها ممکن است در ترمیم و بهبود بافت کمک کند:
- ویتامین سی
- فلز روی
- گلوکوزامین
- بروملین
- روغن ماهی
بهتر است مواد مغذی را از خوردن یک رژیم غذایی متعادل دریافت کنید تا از مکمل‌ها! اگر تصمیم به مصرف مکمل دارید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. اگر افزایش وزن باعث التهاب نیام کف پایی می‌شود، خوردن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به شما در کاهش وزن و تسکین درد پاشنه کمک کند.