به عنوان یک عاشق مد یا یک خریدار مشتاق، احتمالاً در مغازه‌ها یا مجلات مختلف فشن اصطلاح جیر (Suede) را شنیده‌اید. سبک، ظاهر و خصوصیات فیزیکی جیر باعث شده است تا به عنوان یکی از محبوب‌ترین متریال‌ها در ساخت کفش، کیف زنانه و یا هر نوع پوشاک دیگری شناخته شود. اما به معنای واقعی جیر چیست؟ و چرا از آن استفاده می‌کنیم؟ برای پاسخ با کیف و کفش رنو همراه باشید.
[TOC]
جیر چیست؟
جیر، نوعی چرم است که از قسمت زیرین پوست حیوان ساخته می‌شود که به آن سطح رویی نرمی می‌بخشد. جیر معمولاً از پوست بره ساخته می‌شود، اما از انواع دیگر حیوانات از جمله بز، خوک، گوساله و گوزن نیز تهیه می‌شود. جیر نازک است و به اندازه «چرم طبیعی کامل دانه‌ای» مستحکم نیست.
منشأ ساخت جیر چیست؟
از دوران دیرینه سنگی از پوست حیوانات برای ساختن لباس و وسائل مختلف استفاده می‌شده است. اصطلاح جیر از کلمه فرانسوی «gants de Suede» به معنای دستکش سوئدی گرفته شده است، اما در نهایت این واژه به معنای هر نوع چرم با یک سطح نرم و پُرزدار اطلاق می‌شود.
در دوره رمانتیک در فرانسه، واردات چرم سوئدی در بین اشرافیان بسیار محبوب شد. صنعتگران سوئدی به جای استفاده از لایه خشن پوست بیرونی حیوانات، راهی را برای استفاده از پوست آنها برای ابداع دستکش‌های فوق‌العاده نرم برای خانم‌ها پیدا کرده‌اند. راه‌حل، برش لایه خارجی و استفاده از لایه زیرین پوست بود.
در حالی که تولید جیر برای چند دهه محدود به تولید دستکش بود، صنعتگران سوئدی سراسر اروپا سرانجام تشخیص دادند که پتانسیل چرم جیر به مراتب فراتر از تولید دستکش است. با گذشت زمان، استفاده از جیر در تولید جلیقه، کفش، کیف و سایر موارد گسترش یافت.
[products-box id=”86″ brand=””]
فرآیند تولید جیر چگونه است؟
روند ساخت جیر یا دباغی با ذبح حیوان انجام می‌گیرد، سپس پوست حیوان کنده و خشک می‌شود. پس از خشک شدن کامل، از یک ماده شیمیایی طبیعی به نام آهک استفاده می‌شود تا تمام فولیکول‌های مو از پوست خارج شود.
در مرحله بعد، پوست را در معرض آنزیم‌های طبیعی به نام تانن‌ها قرار می‌گیرد که تا رسماً به چرم تبدیل شوند. بدون تانن، پوست برای ساخت چرم مانند سایر محصولات حیوانی باقی می‌ماند و با گذشت زمان تجزیه می‌شود، تانن‌ها از این تجزیه جلوگیری می‌کنند.
برای اینکه یک پارچه به عنوان جیر قابل تشخیص باشد، باید چند فرآیند دیگر انجام شود. اول، دباغان مخلوطی از نمک، روغن و سایر ترکیبات طبیعی را برای درمان چرم به کار می‌برند. این فرآیند باعث دوام بیشتر چرم می‌شود، حتی برخی از تولید‌کنندگان چرم ممکن است از مواد شیمیایی مصنوعی برای دوام بیشتر استفاده می‌کنند.
برای تبدیل این چرم به محصول نهایی، چرم بریده و کمی از ضخامت آن کاسته می‌شود. این امر باعث ایجاد بافت بیرونی نازک شده و سطح آن بسیار نرم و پُرزدار می‌شود.
جیر را می‌توان از پوست هر نوع حیوانی تهیه کرد. برای ساخت جیر، لایه زیرین پوست حیوان را از لایه بالایی آن جدا می‌کنند که باعث ایجاد چرمی نازک، شُل و نرم می‌شود. این بدان معنی است که جیر در مقایسه با چرم کامل دانه‌ای، چرمی اصلاح شده است.
برخی از تولید‌کنندگان در ساخت جیر، لایه بیرونی پوست را از بین نمی‌برند، بلکه پوست را سر و ته کرده (وارونه کردن) و لایه زیرین که جیر از آن ساخته می‌شود را به عنون لایه بیرونی در نظر می‌گیرند. این محصول ظاهری همانند جیر دارد، اما کیفیتش نیز به همانند چرم طبیعی کامل دانه‌ای است؛ با این حال از نظر فنی این متریال جیر نیست.
بافت جیر معمولاً وقتی از پوست‌های سبکتر مانند پوست حیوانات جوان‌تر تهیه شود، نرم و صاف است. خواب پارچه جیر که موهای ریز و برافراشته‌ای بر روی سطحش دارد، اگر از پوست حیوانات بزرگ‌تر یا حیواناتی با پوست ضخیم‌تر مانند گاو و گوزن تولید شود، می‌تواند سفت‌تر باشد.
انواع مختلف جیر چیست؟
جیر با توجه به نوع پوست حیوانات، از نظر کیفیت و ظاهر کمی متفاوت است. اینها برخی از رایج‌ترین انواع جیر هستند:
- جیر بره: این متریال که از پوست بره ساخته می‌شود، سبک‌ترین و ظریف‌ترین نوع جیر است که به طور گسترده در ساخت پوشاک استفاده می‌شود. اگرچه جیر ضد آب نیست، اما جیرهای ساخته شده از پوست بره در مقابل باد و هوای سرد در ماه‌های زمستان بسیار مقاوم هستند.
- جیر گوسفند: این متریال نرم‌ترین و ظریف‌ترین نوع جیر است که از گوسفند ساخته شده است. دارای پُرزهای صاف بوده و از وزن کمتری نسبت به سایر جیرها برخوردار است.
- جیر گاو: ناهموارترین نوع جیر است و هرچه حیوان پیرتر باشد، سطح پارچه سفت‌تر و ضخیم‌تر است. از این نوع جیر معمولاً در ساخت کفش استفاده می‌شود.
- جیر خوک: جیر خوک نوعی جیر بادوام و سنگین است که سطحی زبر و اغلب سفت دارد.
[products-box id=”175″ brand=””]
موارد استفاده از جیر چیست؟
چرم جیر نرم و نازک‌تر از چرم معمولی است و برای ساخت لباس و دیگر اکسسوری‌ها کاربرد دارد.
- کفش: جیر به کفش‌های کالج و بوت‌ها جذابی زیادی می‌بخشد؛ به ویژه بوت‌های ساخته از چرم جیر فوق‌العاده محبوب هستند. درست کردن نگهداری از کفش جیر سخت است، ولی باید نحوه تمیز کردن کفش جیر را به خوبی آموزش ببینید.
- اکسسوری‌ها: جیر در ساخت همه لوازم جانبی از دستکش گرفته تا کیف دستی و کمربند متریالی محبوب است. ظاهر منحصربه فرد جیر در بین طراحان مد جهت ایجاد مدل‌های لوکس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- لباس بیرونی: کاپشن‌ها یا ژاکت‌های ساخته از جیر، به لطف بافت زیبا و ماندگارش در نزد خریداران به عنوان محصولات خاص در نظر گرفته می‌شوند.
فواید و معایب چرم جیر چیست؟
هر نوع متریالی دارای فواید و معایب مختص به خود است، جیر نیز از این قاعده مستثنا نیست.
جوانب مثبت:
- جیر در مقایسه با بسیاری از متریال‌ها، بادوام و سخت است. همچنین، طبیعت نازک جیر، زیبایی و ظرافت خاصی به آن بخشیده است.
- جیر بسیار نرم و لاکچری است و پرزهای روی آن به ظاهر این متریال جذابیت منحصربه فردی داده است.
- جیر یک چرم پرکاربرد است و برای ساختن لباس و لوازم جانبی مانند کاپشن و کیف پول مورد استفاده قرار می‌گیرد. مدل های دیگری از جیر که بسیار نازک هستند، در تولید لباس نیز استفاده می‌شوند.
- از آنجا که جیر نوعی چرم است، این ماده می‌تواند برای مدت بسیار طولانی قابل استفاده باشد.
جوانب منفی:
- آب را به راحتی جذب می‌کند.
- می‌تواند به سرعت کثیف شود.
- بیش از حد انعطاف‌پذیر نیست (به راحتی خم نمی‌شود، بر خلاف جیر ساخته شده از پوست بز).
- اگر اصل باشد معمولاً گران قیمت است.
چگونه از پارچه جیر مراقبت کنیم؟
جهت حفظ ظاهر و کیفیت جیر در زیر نکات و ترفندهایی آورده شده است که می‌توانید در خانه از آنها بهره ببرید:
- نگذارید جیر با آب تماس پیدا کند. در حالی که جیر ماده‌ای جاذب آب است، ولی نقش آسیب‌زنندگی بالای آن برای جیر اجتناب‌ناپذیر است.
- برای تازه نگه داشتن پرز روی جیر، از برس مخصوص استفاده کنید. «پاک کن جیر» ابزاری مناسب برای از بین بردن لکه‌های سطحی است. همچنین می‌توانید از مواد مقاوم در برابر آب استفاده کنید.
- از پودر تالک برای از بین بردن لکه‌های مرطوب استفاده کنید. همچنین، لکه‌های خشک شده را می‌توانید با مقداری سرکه سفید از بین ببرید.
[products-box id=”87″ brand=””]
آیا جیر بر محیط زیست تأثیر می‌گذارد؟
جیر عموماً تأثیر ناچیزی بر محیط زیست دارد. از آنجا که این نوع پارچه الیاف از طبیعی حیوانات ساخته شده است، تجزیه‌پذیر (در طبیعت تجزیه می‌شود) می‌باشد، بدین معنی که نه تنها جیر در اکوسیستم زمین ایجاد نمی‌شود بلکه حتی به بحران میکروفیبر نیز کمک می‌کند.
فعالان حقوق حیوانات و سایر نهادهای ذیربط، در مورد نحوه تهیه پارچه جیر ابراز نگرانی کرده‌اند. خصوصاً این واقعیت را نشان می‌دهد که برای استخراج محصولات چرمی حیوانات مختلفی کشته می‌شوند. در بیشتر موارد، هنگام برداشت پوست از قسمت‌های دیگر حیوان نیز استفاده می‌شود، اما در شرایط نادر، باقی‌مانده‌های بدن حیوان دور ریخته می‌شوند.
پرورش حیوانات برای اهداف چرمی فقط از لحاظ زیست محیطی می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. حیواناتی قبیل گوسفند، گاو و بز از مواد غذایی و آب زیادی استفاده می‌کنند و در صورت عدم استفاده از تکنیک‌های صحیح اداره امور زمین، پرورش حیوانات بزرگ می‌تواند تأثیر مخربی بر خاک و شرایط محیطی داشته باشد.
گذشته از نگرانی‌های اخلاقی و کاربری اراضی، جیر یکی از سازگارترین متریال‌ها برای محیط زیست در تولید منسوجات است. کشت الیاف گیاهی به طور کلی نیاز به استفاده از سموم شیمیایی و کودهای شیمیایی دارد و تولید الیاف مصنوعی به طور کلی نیاز به استفاده از سوخت‌های فسیلی دارد و این الیاف قابل تجزیه نیستند.
بزرگترین تولید‌کننده چرم جیر کدام کشور است؟
چین بزرگترین تولید کننده محصولات چرمی است، به این مفهوم که این غول نساجی آسیا همچنین بزرگترین بازار تولید جیر را نیز در اختیار دارد. با این حال، برخی منابع ادعا می‌کنند که این کشور چین نیست، بلکه اروپا بیشترین سهم بازار تولید جیر را در اختیار دارد.
در هر صورت، چین بزرگترین بازار نساجی جهان است و سایر بازارهای در حال گسترش در جنوب شرقی آسیا و آمریکای جنوبی همچنان به تقاضای پارچه جیر در دهه‌های آینده ادامه خواهند داد. در حالی که گزینه‌های مصنوعی و فیک چرم جیر همچنان بخشی از بازار را در تسلط خود دارند، ویژگی‌های منحصربه فرد جیر اصل باعث شده است این متریال همچنان محبوبیت ویژه‌ای برای خریداران داشته باشد.
کلام آخر
جیر چرم، پدیده‌ای نسبتاً جدید در تاریخ بشر است، اما انسان‌ها هزاران سال است که از پوست حیوانات برای تهیه لباس و لوازم جانبی استفاده می‌کنند. شواهد مربوط به دوران ماقبل تاریخ نشان می‌دهد که مردمان نوسنگی از پوست حیوانات به عنوان منبع اصلی منسوجات خود استفاده می‌کردند.
تفاوت عمده بین چرم امروزی و همتایان ماقبل تاریخش، تنوع محصولات چرمی موجود و افزایش مهارت فنی در تولید مواد مدرن چرمی است. در واقع، جیر یکی از فرآورده های متنوع چرمی است که در قرن بیستم بسیار رواج پیدا کرده است. به لطف احساس لطافت، ظاهر لوکس، دوام بالا و تطابق با استایل و مد روز، حال می‌توانیم پاسخی صحیح به به پرسش جیر چیست؟ بدهیم.