یکی از این صنایع دستی ایران، نوعی کفش دستباف با نام گیوه (Giveh) است. این کفش از دو قسمت رویه و زیره تشکیل شده است که رویه از نخ، پشم یا ابریشم و زیره معمولاً از لاستیک یا چرم ساخته می‌شود. همچنین زیره این کفش به دلیل کار بدنی سخت‌تر توسط مردان تولید می‌شود و رویه که نیاز به ظریف‌کاری دارد، بیشتر توسط زنان بافته می‌شود. در ادامه برای شما مطرح می‌کنیم که گیوه چیست؟
گیوه به طور سنتی از صنایع دستی مناطق روستایی و کوهستانی استان کرمانشاه و یزد است. تولید این کفش سنتی ایرانی به دوره صفویه برمی‌گردد که طبقات بالای جامعه از کفش چرمی استفاده می‌کردند و مردم عادی گیوه به پا می‌کردند. با این حال، برای شناخت بیشتر این پاپوش با مقاله‌ای دیگر از رنو ایران همراه باشید.
تاریخچه گیوه
در مورد صنعت ساخت گیوه اطلاع زیادی در دست نیست! اما این پاپوش سنتی، نوعی کفش سبک و بادوام است که برای پیاده‌روی در مسافت‌های طولانی حتی در جاده‌های پر پیچ و خم و ناهموار منساب می‌باشد. به همین دلیل، اعتقاد بر این است که این پاپوش از زمان‌های قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفته است و همچنین داستان ساخت آن با افسانه‌ها و داستان‌های عامیانه آمیخته شده است. براساس بسیاری از اسناد، گیوه از نام توسط شخصیت افسانه‌ای – ایرانی شاهنامه یعنی «گیو» گرفته شده است.
نویسنده كتاب بهار پارسی (بهار عجم) نقل می‌کند: «گیوه الهام گرفته گیو پسر گودرز که او این کفش را در سرزمین توران ساخت. بعداً، براساس داستانه‌های شاهنامه گفته شد كه وقتی گیو در جستجوی سیاوش (نوه كیكاووس) و مادرش فرنگیس بود، به توركستان رفت که هفت سال در جستجوی سیاوش در آن مکان سرگردان بود. از آنجا که او مجبور شد مسافت‌های طولانی را طی کند، تصمیم به ساخت این کفش گرفت. در طول قرن‌ها، اگیوه شکل و استایل خود را تغییر داده است.»
حتی اگر شواهد زیادی در مورد اینکه این کفش از چه نوع متریالی ساخته شده است، با این حال هنوز اثبات نشده است که تولید گیوه دقیقاً از کجا و چگونه انجام شده است. حدود هفت یا هشت قرن پس از ظهور اسلام، این نوع از کفش در بسیاری از مناطق ایران بسیار پرطرفدار بوده است. طبق گفتههای عبید زاکانی، شاعر ایرانی و نظام‌الدین محمود قاری، نویسنده کتاب لباس‌ها، گیوه در آن زمان یک کالای لوکس بود و همه نمی‌توانستند آن را داشته باشند.
در دوره صفویه، هر دوی شهرهای شیراز و اصفهان دارای بازارهای متعدد فروش گیوه بودند. طبق گفته گردشگرانی که در آن زمان در اصفهان مشغول به نوشتن سفرنامه خود بودند، معروف‌ترین بازار فروش صنایع دستی کشور در نزدیکی علی‌قلی خان قرار داشت. در اسناد موجود می‌توان گیوه را به دوره های بعد تاریخی نیز متصل کرد، به طوری که نحوه ساخت و حتی نام سازندگان مشهور گیوه نیز ثبت شده است. گفته می‌شود که زیباترین طرح‌های این پاپوش سنتی، در آباده (شهری بین شیراز و اصفهان) ساخته شده است. امروزه این کفش در بسیاری از مناطق اطراف ایران، در کرمانشاه، آباده، کازرون، بهبهان، دزفول، برخی از قسمت‌های اصفهان، چهارمحال بختیاری و روستاهای وَفس و سنجان در بخش مرکزی ایران تولید می‌شود. برای خرید کفش زنانه در مدل های مختلف به صفحه خرید کفش زنانه سری بزنید.
ویژگی های کفش گیوه چیست؟
نکته جالب این است که گیوه هیچ جفت راست یا چپ ندارد! هر جفت را می‌توان با پای راست یا پای چپ پوشید. یکی دیگر از خصوصیات جالب این کفش بومی، این است که پای شما را خنک نگه می‌دارد و در نتیجه مانع از بوی نامطبوع و عرق کرد پاها می‌شود. همچنین این پاپوش کاملاً ضدآب است.
رنگ گیوه به طور سنتی سفید است، ولی ممکن است در رنگ‌های مختلف اعم از آبی، قرمز، مشکی، قهوه‌ای و موارد دیگر نیز تولید شود. ناگفته نماند، گیوه رنگی به اصطلاح رنگ پس نمی‌دهد. گرچه گیوه به طور عمده توسط زنان تولید می‌شود، اما این مردان هستند که بیشتر از این کفش سنتی ایرانی استفاده می‌کنند.
انواع گیوه سنتی
این نوع کفش ایرانی در انواع مختلفی تولید می‌شوند، اما همه آنها از دو قطعه اصلی تشکیل شده‌اند: رویه و زیره! همچنین گیوه براساس نوع نخ مورد استفاده برای بافندگیی و نحوه اتصال قطعات به یکدیگر طبقه‌بندی می‌شود.
رویه اغلب از نخ‌های ابریشمی یا پشمی بافته می‌شود. از طرف دیگر، زیره کفش نیز از تنها از چرم یا لاستیک ساخته می‌شود و هر دو قسمت با استفاده از روش‌های مختلف کاملاً به یکدیگر گره می‌خورند. به هر روی، شناخته‌شده‌ترین انواع گیوه به شرح زیر هستند:
- ملکی: این نوع کفش فوق‌العاده باکیفیت و در عین حال گران‌قیمت است. قسمت پنجه این کفش طولانی‌تر از گیوه‌های معمولی ساخته می‌شود. بنابراین قسمت رویه طول بیشتری دارد و یک قطعه چرمی نیز در قسمت پشتی این کفش محلی دوخته می‌شود. زیره از کتان و چرم ساخته می‌شود. پس از اینکه تار و پود کفش را به یکدیگر گره زدند، قسمت‌های اضافی بریده می‌شوند تا محصول نهایی به دست آید.
- آجیده: تفاوت بین این گیوه با نوع ملکی در این است که در آجیده، قسمت رویه دارای بافت درشت‌تر است و زیره تنها از چرم با دوخت‌های مستقیم به رویه متصل می‌شود.
- با زیره چرمی: این نوع بسیار شبیه به کفش‌های معمولی است. زیره این گیوه تنها از چرم ساخته می‌شود. این نوع پاپوش سنتی ایرانی بیشتر مورد استفاده ساکنین شهرها است و به همین دلیل به آن «گیوه شهری» نیز می‌گویند.
- لاته: در این نوع گیوه تنها با پارچه‌های قدیمی و کرباس ساخته می‌شود و تنها به همین دلیل است که به لاته مشور است. لاته در زبان فارسی به معنای پارچه قدیمی است.
- زیره لاستیکی: این نوع پاپوش سنتی ایرانی، ارزان‌تر از بقیه گیوه‌ها است. کف آن از لاستیک ساخته شده است و قسمت رویه نیز از نخ با بافت درشت بافته می‌شود.
- سیلک: این نوع کفش بسیار شیک است و گاهی اوقات برای اهداف تزئینی استفاده می‌شود. زیره از چرم یا لاستیک ساخته می‌شود، اما رویه آن با استفاده از نخ‌های ابریشمی رنگارنگ که گاه توسط کارهای گلدوزی تزئین شده، به صورت بسیار ریز بافته می‌شود.
- کُردی یا کَلاش: این نوع پاپوش مخصوص مناطق کردستان ایران است. مهمترین ویژگی کلاش، متریال‌هایی است که در تولید آن استفاده می‌شود. رویه این گیوه از پنبه و کف آن از پارچه بسیار مستحکم ساخته می‌شود. به همین دلیل است که کلاش، سبک وزن، نرم و انعطاف‌پذیر و مناسب برای مناطق کوهستانی است.
اهمیت توجه به کفش‌های بومی
تلاش کردیم تا این پرسش را برطرف کنیم که گیوه چیست؟ گیوه و بسیاری از کفش‌های قدیم ایرانی از دیرباز به عنوان نیازهای اولیه مردمان این سرزمین ساخته می‌شدند. اما با ظهور دنیای مدرن، محصولات دست‌ساز جای خود را به کالاهای نوین دادند. همین امر باعث فراموشی صنایع دستی و فروپاشی فرهنگ سنتی کشور شده است. با این حال، آنچه با نگاه به صنایع دستی کشور می‌تواند دریافت، این است که این محصولات بدون هیچ گونه استاندارهای مُد و فشن و تنها برحسب ضرورت و زیباشناسی ساخته می‌شدند.